Duivelsklauw: werking, bijwerkingen en omschrijving duivelsklauw

Duivelsklauw (Harpagophytum procumbens, ook wel “Devil’s claw” genoemd) is een belangrijke plant in de fytotherapie of kruidengeneeskunde. Vooral de vermeende geneeskrachtige werking, met name bij gewrichtspijnen en artrose, maakt dat duivelsklauw bepaald geen reliek uit de traditionele kruidengeneeskunde is, maar nog altijd in de belangstelling staat. In dit artikel zal duivelsklauw in drie punten worden behandeld:

1. Wat is duivelsklauw?
2. Geneeskrachtige werking en toepassingen van duivelsklauw, en
3. Bijwerkingen en interactie met andere medicijnen van duivelsklauw

Duivelsklauw wordt overigens ook nog wel eens toegepast op paarden en/of honden. In veel landen wordt duivelsklauw beschouwd als doping voor een paard, en de werking is nog niet afdoende onderzocht. De werking van duivelsklauw op het paard en op honden zal hier daarom verder niet worden besproken. Vooralsnog is er onvoldoende bewijs om het gebruik van duivelsklauw bij het paard of bij honden af te raden, dan wel aan te bevelen. Wel moet worden opgemerkt dat u bij het gebruik van onvoldoende onderzochte producten altijd met enige terughoudendheid dient op te treden!

1. Wat is duivelsklauw?

Duivelsklauw (Harpagophytum procumbens) is een plant uit de woestijnachtige gebieden van Botswana, Zuid-Afrika en Namibië, maar wordt ook aangetroffen in meer noordelijk gelegen delen van de Kalahariwoestijn. Aan het plantje zelf is niet zo veel bijzonders te zien (zie de afbeelding linksonder), maar de naam van duivelsklauw komt van het vreemde, haakachtige fruit (zie de afbeelding rechtsonder).

Dat gedeelte van de duivelsklauw is echter slechts twee maanden per jaar zichtbaar, in het natte seizoen. De rest van het jaar trekt duivelsklauw zich terug in de grond en teert het op de voorraden in de dikke wortelknollen (zie de twee afbeeldingen hieronder). Deze knollen groeien aan de penwortel, de hoofdwortel van de duivelsklauw dus, en kunnen als dat voldoende voorzichtig wordt gedaan worden geoogst zonder de plant te schaden.

Het zijn ook deze wortelknollen die de werkzame stoffen in duivelsklauw bevatten. Dit zijn zogenaamde gluco-iridoïden. Vooral aan de stof harpagoside (zie de afbeelding hieronder) worden veel van de geneeskrachtige effecten van duivelsklauw toegeschreven. Extracten van deze wortels kunnen zowel oraal worden ingenomen (vaak als thee van duivelsklauw) als op de te behandelen plek worden gesmeerd (zie verder punt 2).

Duivelsklauw staat bekend onder verscheidene namen: Harpagophytum procumbens, Devil’s claw, Grapple plant, wood spider, wortel van de Windhoek, bitterwortel van Namibië, griffe du diable, garra del Diablo, Teufelskralle, bobbejaandubbeltjie of veldspinnakop. Bovendien zijn er nog andere planten die ook duivelsklauw worden genoemd (te weten bepaalde soorten Proboscidea enPisonia, evenals Urtica dioica). Let dus altijd op de Latijnse naam van duivelsklauw om zeker te stellen of u het juiste kruid in handen heeft: Harpagophytum procumbens, soms ook wel Harpagophytum procumbens sp. of kortweg H. procumbens genoemd.

2. Geneeskrachtige werking van duivelsklauw en toepassingen van duivelsklauw

Duivelsklauw wordt al honderden jaren gebruikt door inheemse stammen in het zuiden van Afrika voor het genezen van onder meer gewrichtspijn. Er zijn in de Westerse geneeskunst echter nog geen echt grote studies naar de werking van duivelsklauw gedaan. Er is dus althans naar de normen van de Westerse geneeskunst geen afdoende bewijs voor de werking van duivelsklauw. Wel is er een aantal kleinschalige studies gedaan met veelbelovende resultaten. Hieronder worden de belangrijkste vermeende werkingen van duivelsklauw besproken.

2.1 Effecten duivelsklauw op artrose

Duivelsklauw wordt nog wel eens aangeraden bij artrose. Bij studies die zijn gedaan naar de werking van duivelsklauw op artrose is ontdekt dat duivelsklauw ook wel degelijk een pijnverlichtende werking kan hebben. Wel is belangrijk om hierbij op te merken dat duivelsklauw daarbij niet exclusief als enige middel tegen de artrose werd toegepast. Het kon de bestaande medicatie gedeeltelijk vervangen of aanvullen, maar wordt niet aangeraden als volledige vervanging tegen artrosemedicatie. Het betreft overigens orale inname van extracten. Ook thee van duivelsklauw schijnt een positieve werking te hebben op artrose.

2.2 Effecten duivelsklauw op (lage) rugpijn, lumbago of spit

De pijnremmende werking van duivelsklauw is ook toegepast bij patiënten met pijn in de onderrug, lumbago of spit. Ook daar bleek het beter te werken dan een placebo. Net als bij artrose betrof het orale inname van duivelsklauwextracten en was de studie kleinschalig. Ook dient te worden opgemerkt dat duivelsklauw vooral op de lange termijn en bij chronische pijn verlichting lijkt te geven; het lijkt niet erg toepasbaar als acute pijnremmer. En net als bij gebruik van duivelsklauw bij artrose lijkt thee van duivelsklauw eveneens een geneeskrachtige werking te hebben bij patiënten met pijn in de onderrug, lumbago of spit, maar wel met fors minder effect dan de orale inname van extracten van duivelsklauw.

2.3 Effecten duivelsklauw op overige medische klachten

Duivelsklauw wordt ook wel voorgeschreven bij diverse andere klachten, maar de effecten daarop zijn nog onvoldoende onderzocht om aanleiding te geven tot de conclusie dat het daarbij wellicht ook wel een positief effect heeft. Deze toepassingen van duivelsklauw zijn onder meer bij de volgende klachten:

• Reumatoïde artritis (R.A.) en overige gewrichtspijn
• Verlaagde eetlust
• Maagklachten
• Hoog cholesterol
• Hoofdpijn bij migraine
• Spierpijn en peesontstekingen (waarbij nog wel eens een uitwendig op te brengen zalf van duivelsklauw wordt aangeraden)
• Huidaandoeningen
• Jicht
• Astma, benauwdheid en andere ademhalingsklachten

Gezien het tegelijkertijd wel optreden van eventuele bijwerkingen van duivelsklauw (zie punt 3) is meer onderzoek naar de werking van duivelsklauw op deze klachten wenselijk.

3. Bijwerkingen duivelsklauw en interacties met andere medicijnen

Net als over de positieve effecten is nog onvoldoende bekend over de bijwerkingen van duivelsklauw. Deze paragraag zal drie verschillende mogelijke negatieve effecten van duivelsklauw behandelen: 1) algemene bijwerkingen die bij iedere gebruiker kunnen optreden 2) lichamelijke condities waarbij gebruik van duivelsklauw wellicht vermeden moet worden; en 3) medicatie en/of andere middelen waarvan duivelsklauw de werking kan beïnvloeden.

Enkel oraal ingenomen duivelsklauw zal behandeld worden. Dit is waarschijnlijk veilig voor de meeste volwassenen bij gebruik tot een jaar lang, en wellicht ook langer. Over duivelsklauw toegepast in zalven en ander uitwendig gebruik is nog onvoldoende bekend. Consulteer daarom altijd een medisch professional voor gebruik.

3.1 Algemene bijwerkingen van duivelsklauw

De meest algemene bijwerking van duivelsklauw is diarree. Zo’n 8% van de gebruikers in één studie had daar last van. Verder kunnen de bijwerkingen van duivelsklauw zijn: misselijkheid en braken, buikpijn, hoofdpijn, oorpijn, verlies van eetlust en smaakzin. Ook zou duivelsklauw wellicht allergische reacties van de huid, menstruatieproblemen en een verandering in de bloeddruk kunnen veroorzaken.

3.2 Lichamelijke condities waarbij gebruik van duivelsklauw wellicht vermeden moet worden

Er is een aantal lichamelijke condities waarbij extra moet worden opgelet bij het gebruik van duivelsklauw en/of waarbij de bijwerkingen van duivelsklauw zich ernstiger kunnen manifesteren. Dit zijn:

• Zwangerschap en borstvoeding. Aangezien nog onvoldoende bekend is over de veiligheid van duivelsklauw kan het gebruik van duivelsklauw het beste vermeden worden tijdens zwangerschap en de borstvoeding.
• Hartproblemen en hoge en lage bloeddruk. Duivelsklauw kan de hartslag en bloeddruk veranderen. Patiënten met problemen aan het hart of de bloeddruk dienen dus extra oplettend te zijn indien ook duivelsklauw wordt gebruikt.
• Diabetes. Duivelsklauw kan wellicht de bloedsuikerspiegel verlagen. Het is bij gebruik van duivelsklauw dus te adviseren extra goed op het glucosegehalte van het bloed te letten. Wellicht moet de dosis van diabetesmedicatie worden aangepast.
• Galstenen. Duivelsklauw kan de aanmaak van gal stimuleren, en kan dus het beste vermeden worden bij patiënten met galstenen.
• Maagzweren. Duivelsklauw kan de aanmaak van maagzuur stimuleren, en kan dus het beste vermeden worden bij patiënten met maagzweren.

3.3 Medicatie en/of andere middelen waarvan duivelsklauw de werking kan beïnvloeden

Er zijn geen betrouwbare informatie beschikbaar over voedingsmiddelen, andere kruidengeneesmiddelen of supplementen waarvan duivelsklauw de werking kan beïnvloeden en/of waarbij duivelsklauw bijwerkingen kan vertonen. Wel is er een aantal medicijnen waarvan de werking door duivelsklauw wellicht veranderd kan worden en/of de bijwerkingen van de medicatie zich ernstiger kunnen manifesteren:

• Medicijnen die door de lever worden afgebroken. Duivelsklauw kan de afbraaksnelheid van de lever wellicht beïnvloeden, waarmee de effecten en bijwerkingen van deze medicijnen wellicht veranderd wordt wanneer tezelfdertijd ook duivelsklauw wordt gebruikt.
• Warfarine, een antistollingsmiddel dat in Nederland niet wordt voorgeschreven maar in andere landen wel. Duivelsklauw vergroot de kans op blauwe plekken en bloedingen bij het gebruik van warfarine.
• Middelen die door celpompen worden opgenomen in de cellen (P-glycoproteïne-substraten). Duivelsklauw vertraagt wellicht de werking van deze pompen, zodat de bijwerkingen van medicijnen die op de werking ervan zijn afgestemd wellicht heviger kunnen worden.
• Maagzuurremmers (protonpompremmers en H₂-receptorantagonisten). Duivelsklauw verhoogt wellicht de aanmaak van maagzuur en verlaagt dus de effectiviteit van maagzuurremmende medicatie.